Kripto Varlıkların Hukuki Düzenlenmesi: Regülasyon ve İcra Hukuku Etkileşimi
Türkiye, Kripto Varlıklar Kanunu Nihai Taslağı ile bu alandaki regülasyon boşluğunu doldurmayı hedeflemiştir. Paralel olarak, Cebri İcra Kanunu Taslağı da kripto varlıkların icra takibine konu edilmesine ilişkin somut adımlar içermektedir.
1. Kripto Varlıklar Kanunu Taslağı: Tanımlar, Kapsam ve SPK Yetkisi
Nihai Kanun Taslağı, kripto varlık, Platform, kripto varlık saklama hizmeti ve Hizmet Sağlayıcılargibi temel kavramların tanımlarını Ocak Kanun Taslağı’ndan korumuştur.
Kanun, tüm kripto varlıkları değil, sadece sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan kripto varlıklar ile Platformlar nezdinde işlem görecek veya ilk satış/dağıtımı yapılacak kripto varlıkları kapsamaktadır. Diğer varlıklar Kanun hükümlerine tabi olmayacaktır.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) yetkisi Platformlar üzerinde merkezi bir rol üstlenmektedir. SPK, Hizmet Sağlayıcıların kurulması ve faaliyete başlaması için izin verme zorunluluğunu getirmiştir. Kurul; sermaye yükümlülüklerini, bilgi sistemlerini, pay devirlerini ve yönetim kurulu üyelerine ilişkin şartları belirleme yetkisine sahiptir. Ayrıca, mali yapısı zayıflayan Hizmet Sağlayıcıların güçlendirilmesini isteme, faaliyetlerini geçici olarak durdurma veya faaliyet yetkilerini kaldırma gibi güçlü bir denetim yetkisine de sahiptir. Bu durum, geleneksel finans (TradFi) sistemlerine benzer güçlü bir kurumsal sorumluluk rejimi kurarak yatırımcıyı korumayı amaçlamaktadır.
Diğer kurumların yetkileri ise saklı tutulmuştur: Ödeme hizmetleri kapsamındaki kripto varlıklara ilişkin düzenlemeler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB); sunulan ürün veya hizmete erişimi amaçlayan kripto varlıklara ilişkin düzenlemeler ise Ticaret Bakanlığı tarafından yapılabilecektir. Bu çoklu otorite modeli, özellikle hibrit varlıkların hukuki niteliğinin belirlenmesinde ve uyum stratejilerinde karmaşıklığa neden olacaktır.
2. İcra Hukukunda Kripto Varlıklar: Haciz, Muhafaza ve Paraya Çevrilmesi
Cebri İcra Kanunu Taslağı (Madde 191), kripto varlıkların parayla ölçülebilir ekonomik bir değere sahip olduğunu ve mevzuatta haczi yasaklanan mallar arasında yer almadığını belirterek, Sermaye Piyasası Kanunu tanımına giren kripto varlıkların da hukuken hacze konu olabileceğini açıkça düzenlemiştir.
Haciz süreçlerinde, kripto varlığın saklanma yeri önemlidir:
- Hizmet Sağlayıcılar Nezdinde Saklanan Varlıklar: Borçlunun Hizmet Sağlayıcılar (Platformlar) nezdinde saklanan kripto varlıklarına ilişkin haciz talepleri, münhasıran bu sağlayıcılar tarafından yerine getirilir. Bu, merkezi borsalardaki varlıkların haciz takibini teknik sistemler vasıtasıyla sorgulama ve elektronik ortamda hacizle çok daha etkin hale getirecektir.
- Fiziksel Cüzdanlarda Saklanan Varlıklar: Borçlunun elinde bulunan kripto cüzdan cihazında (hardware wallet) saklanan varlıkların haczi hâlinde, cihaz icra ve iflas dairesi tarafından muhafaza edilecektir.
Kripto varlıkların haczedilmesi ve paraya çevrilmesi, icra dairelerinin teknik kapasitesi ve cüzdanların güvenli muhafazası konusunda operasyonel zorluklar yaratacaktır. Borçlunun özel anahtar (private key) beyanından kaçınması durumunda uygulanacak yaptırımlar, hukuki ihtilafın yeni odak noktası olacaktır.